ПОЭМА
ПЕРЕВОД С ОСЕТИНСКОГО НИКОЛАЯ ЗАБОЛОЦКОГО
Поэма «На кладбище», переведенная с осетинского Николаем Заболоцким, является, возможно, примером лучшего перевода Коста Хетагурова. Знаменитого осетинского поэта переводили на русский язык много, но часто в этих переводах, выполненных с подстрочников, чувствуется неточность, неглубокое понимание темы, а то и вовсе скорая рука «шабашника». Николай Заболоцкий не просто точен, аккуратен и высоко поэтичен, но как будто бы передает сам трагический дух поэмы. Написанная в форме поминальной речи, она наполнена народными осетинскими представлениями о царстве усопших. И перевод полностью сохраняет и эти религиозные образы потустороннего мира, и поэтическое своеобразие подлинника, его магию и очарование.
Трагична и судьба самого Николая Заболоцкого. Будучи всегда поэтом-философом, Заболоцкий за свое новаторство, за неустанные творческие поиски, на протяжении всего своего пути подвергался травле со стороны советских партийных функционеров и прислуживающих им литературных критиков. В 1938 году Заболоцкий был арестован по делу об антисоветской пропаганде, а творчество признано «контрреволюционной борьбой против советского строя и советского народа». Стойко преодолев пытки после ареста и не признав своей вины, Заболоцкий провел пять лет в исправительно-трудовых лагерях. Освободившись, продолжил писать и именно благодаря труду и упорству, добился сначала разрешения вернуться и жить в Москве, а затем и восстановления в Союзе писателей СССР.
Мах хуызæн мардмæ нæ цæуынц æндæр рæтты…
Фезмæлæн нал уыди абон нæ уæлмæрдты
Стырæй, чысылæй, –
Уыйбæрц æрцæугæ нæма федтон иу ранмæ,
Уыйбæрц æркæсгæ нæма федтон иу зианмæ
Хохæй, быдырæй…
Иунæг лæппу йын уыд сау куырм зæронд фыдæн,
Дарын æй байдыдта… Абон йæ сау сынтæн
Бахъуыд йæ сагой!
Кусынмæ диссаг, æфсымæр æмгаримæ,
Уарзон хъæубæсты… Нæ хохæй Уæлладжырмæ
Айхъуыст йæ хорз кой.
Адджын хæринагæй йе стонг нæ басаста,
Усгур лæппуйау дзæбæхæн нæ раласта
Цухъхъа йæ рагъæй…
Хъал митæ кæнын лæппуйы та ценнæ уыд? –
Абоны онг нæм йæ къахыл нæ фендæуыд
Дзабыр сæракæй…
Абон æм бакæс, – йæхи дын куыд сарæзта! –
Нарæг йæ астæу, чындздзон чызгау, балвæста,
Алцæмæй ифтонг:
Алы рæсугъд дзаума, алы хæрдгæбæстæ…
Исчи йæ федта цы искуы хæцæнгæрзтæ
Даргæ ныры онг?
Раст цыма схъомыл и топпимæ, кардимæ!..
Науæд уæлбæхæй йæ исчи æмгаримæ
Федта цы балцы? –
Байраг сæ хæдзары никуы уыд, афтæмæй
Абадт æввонгæй, рæсугъд ифтонг алцæмæй,
Урс бæх йæ разы!..
Сагъæс фæсабыр… Фæхъус æсты устытæ…
Мардмæ æрбахæстæг иу лæг… Йæ цæстытæ
Нал зынынц чъиуæй.
Цæсгом нымпылдтытæ, зачъетæ урс-урсид,
Гасæй йæ уæлæ хæлынхуд, кæрцы къæрит…
Дис кæнын: чи у ай?
Чъизи дæрзæг къухæй цæстысыг асхъаудта,
Стæй дзы йæ зачъетæ тонæгау адаудта…
Бахæстæг бæхмæ.
Радтой йæм идон… Сæ уæлхъус æгуыппæгæй
Адæм ныккастысты иууыл æмхуызонæй
Уайтагъддæр зæхмæ…
Алæууыд иу дзæвгар лæг дæр зæххмæ кæсгæ,
Уыйфæстæ – гъай-дагъа! – райста, дзырдарæхсгæ
Диссæгтæ дзурын.
Чи ма цæ зоны? Кæд дæм цæ нæ ныффыссон,
Ма мæ рахъаст кæ, мæ хæлар, мæ иубæстон, –
Дардмæ дæ курын!
– Рухсаг у, загъта, цæуыс нæ æххæст лæгæй,
Арæзт æппæтæй… Фæцух дæ æрмæст бæхæй,
Хорз бæх нæ арынц.
Терк-Турчы рæгъаумæ абон фæцыдысты,
Зæххæн йæ кæрæтты дардыл æрзылдысты,
Алы ран сгарынц:
Рахиз фæрсты дзы фæлгæсгæ йæ быдыртæм,
Галиу фæрсты та дзы хъахъæнгæ донбылтæм,
Никуы ‘мæ ницы!
Нæй дзы дæ аггаг бæх!.. Уалæ уæларв зæххы,
Иу бур айнæджы бын хизынц æртæ бæхы, –
Табу йæхицæн! –
Уастырджийы æртæ сызгъæрин æфсургъы.
Ардыггаг ласай, – йæ зæвæтæй риуыгъы;
Фалладжы ласай, –
Стонг бирæгъау дæм лæбурдзæн йæ дæндагæй;
Астæуыггаг æфсургъ лидзаг у фæндагæй, –
Хорæй йæ расай!
Арвы Куырдалæгонмæ-иу æй схæццæ кæ!
Болат æндонæй дын скæндзæн йæ цæфхæдтæ,
Болат зæгæлтæ
Фидар йæ сæфтджыты стæгмæ куы ныссадза,
Нагъæй æфтаугæ хæрхидон куы сараза, –
Гъе, уæд цæттæ дæ!
Де фсургъыл дын идон афтаудзæн мæйы фырт,
Стæй йыл сызгъæрин саргъ авæрдзæн хуры фырт
Ехс дæр дын ратдзæн.
Сбад-иу дæ бæхыл! Уырдыджы æнæ цудгæ,
Сиргæ тæссæртты, хæрды дын æвæлмæцгæ
Бирæ фæуайдзæн.
Бафтдзынæ иу ран æртæ фæндаджы ныхмæ…
Ма бабæлл дæллагмæ, канд дæр йæ уæрæхмæ, –
Тудæдæынты фæд у!
Ма бабæлл уæллагмæ, – тугисджытæм хæссы!
Астæуыггагæй дæ бæх дæр куыд нæ тæрсы,
Афтæ дæу кæд у?
Райс æй дæ фæндагæн!.. Иу йæхсы февзидтмæ
Бахæццæ уыдзынæ иу æрдуйы хидмæ,
Маргъ ыл нæ тæхы!
Армытъæпæнæй чъылбыс-иу куыд фелвæса,
Де фсургъы агъдæй та чъепси куыд фесхъиуа,
Афтæ цæв бæхы!
Мæрдты дуармæ дæ дæ цæстфæныкъулынмæ
Баскъæфдзæн де фсургъ раст хураныгуылынмæ…
Бакæс-иу ‘гъдаумæ!
Дуар дын нæ кæндзысты, «аныгуылд хур», зæгъгæ,
Ам куыд уыд, уым дæр дæ кувæг – дæхи зæрдæ, –
Скув-иу Хуыцаумæ!
«О, Хуыцауты Хуыцау! Ме сфæлдисæг Хуыцау!
Рауадз, дæ хорзæхæй, хур фæныгуылынау,
Хæхтыл дыдзы хур!»
Хæхты дыдзы хур дæм уайтагъддæр ракæсдзæн…
Мæрдты ‘фсæн дуæрттæ дын иу уæйыг бакæндзæн…
Фыд, хорз æм ма сдзур!
Уырдыгæй фалæмæ зоны дæ фæндæгтæ
Хуры фырт. Уый дын ныр дзурдзæн сæ диссæгтæ,
Сеппæт, куыд æсты…
Къæсæры мидæгæй, – уырдæм ныр бахызтæ, –
Иу гадза бастæй. Йæ хуылфæй йæ къæбыстæ
Бæхмæ рæйдзысты…
– Ай та цы диссаг у? – Дис дæр куыд нæ кæнай?
Афтæ цæмæн у? – фæрсдзынæ. – Цæмæн зæгъай?
Де мбал дын сиддзæн:
– Ай-иу йæ карзæй, йæ налат хуыснæгдзауæй
Сæфтмæ æртардта хъæу… Гъе, ныр мæрдты ’гъдауæй
Йæ хæстæ фиддзæн.
Ацу-иу уырдыгæй!.. Хъуысдзæн дæм алывыд…
Лæг æмæ ус хуыссынц… Галдзарм сæ быны тыд,
Галдзарм сæ уæлæ.
Тонынц сæ иуырдæм, тонынц сæ иннæрдæм, –
Не ххæсынц лæгыл дæр, усыл дæр ничердæм.
Диссаг та уæлæ!
Дис дæр куыд нæ кæнай! – Ай та цæмæн афтæ?
Ай та цæмæн зæгъай? Адон сæдæ азтæ
Иумæ фæтыдтой, –
Гъемæ куыдфæстæмæ ал-райсом, алызæр
Тынгдæрæй тынгдæр-иу кодта сæ загъды хъæр, –
Фидыд нæ зыдтой;
Иргъæвынмæ цæм цыдысты æндæр сыхæй…
Гъе ныр мæрдты ‘гъдауæй фидынц сæ хæсы хай!..
Ацу та фалдæр!
Иу ранæй та дæм æрыхъуысдзæн сусæг дзырд:
Лæг æмæ усæн тæрхъусдзарм сæ быны тыд, –
Галдзармæй фагдæр!
Иннæ тæрхъусдзарм сæ уæлæ æрдыдæгътæ…
Диссаг! – зæгъдзынæ та, – ай та цæмæн афтæ? –
Ай та, куы зæгъай, –
Адон цæргæ-цæрын уарзтой кæрæдзийы,
Ам æй æххæст кæнынц; ам дæр зæрдæмийæ
Не сты æнæ хай!
Ацу-иу уырдыгæй! Ус лæудзæн хибарæй, –
Калмы цъарæй йыл хъуырбæттæн, хæфсы цъарæй
Усыл сæрбæттæн…
– Ай та цæмæн афтæ? – Ай та, куы бафæрсай, –
Барæсчъи даргæйæ сусæгæй бонæн сайд
Кодта йæ мæрдтæн! –
Ам цын æй фиды ныр… Ацу та! Иу ранæй
Згъæлдзæн хуыр: къæдзæхы скъуыдтæ дзы теманæй
Иу ус æмпъузы.
– Ай та цæмæн афтæ? – Ай та кæйдæр лæгæн
Дзаума лыстæг хуыдта, ставд та – йæхи лæгæн
Гъеныр ам кусы!..
Ацу-иу уырдыгæй! Иу усы риуыл та
Зилынц хæд-зилгæйæ стыр куыройы фыдтæ;
Хохы дзæгъгъатæ
Бонæй, æхсæвæй, æнæ раивадæгæй,
Ссынц æмæ се ‘ссад нæ кæлы фæлгæтæгæй…
Цавæр у ай та?
– Ай та куыройгæсæй адæмы къæссатæй
Иста æгæр бирæ, давта цын се ссадæй…
Давын зын у, цы?!.
Ацу-иу уырдыгæй!.. Байхъус æхсæрдзæнмæ:
Урс æхсыр къуыстилтæй хохы йас цæхкæрмæ
Иу ус фæрсудзы.
Гас къæртайы дзаг ыл карз ахсæн аскъæры, –
Карчы нæмыджы йас цыхт ын дзы равзæры, –
Ай дæр та диссаг!
Ай та уæлæуыл æлгъин уыд йæ хъæздыгæй,
«Нæй, нæй»-иу кодта, нæ иста йæ хæндыгæй
Уазæгæн урссаг.
Ацу-иу уырдыгæй! Иу ус дæ хæдразы
Иу чысыл къоппæй мæцъисæй нæ фæразы
Гуымбыл фæлдахын…
– Ай та цæмæн афтæ? – Ай та йæ уæлæуыл
«Ис мæм»-иу кодта, нæ уагъта æндæр хъæуыл
Уазæг æздахын.
Ацу-иу уырдыгæй нодæы хуыздæр бæстæм!..
Иу лæг йæ усимæ иумæ фæрсæй-фæрстæм
Бадынц æргомæй;
Стыр фынг сæ разы æртасыд йæ фырдзагæй
Алы нуазинагæй, алы хæринагæй,
Басæй, цæхдонæй, –
Иуыл куыд æмбæлы, – нуры, цывзыхъæстæ…
Цас дæр дзы хъауынц, – сæ фынг та хæрды фæстæ
Свæййы уæззаудæр.
– Ай та цы диссаг у? – Адон сæ цæрыныл
Цас мæгуырдæр кодтой, уыйас сæ кæрдзыныл
Кодтой рæдаудæр.
Ацу-иу уырдыгæй! Арф къæдзæхбын мæсчъы
Иу лæг хуыртæ хæссы хæлд æнæбын тæсчъы,
– Ай та цы кодта?
– Ай та сыхагимæ кайаг уыд арæнæй,
Иумæййаг зæхх-иу æрбарста мæнг барæнæй,
Ард-иу ыл хордта.
Ацу-иу уырдыгæй!.. Иу рæсугъд уæзæгыл
Иу лæджы рихитæ астæумæ кæрдæгыл
Стонг гал æууилы…
– Ай та цы диссаг у? – гал ма нæ фæхизы
Ахæм цъæх кæрдæгыл?!. – Ай та йæ цæдисы
Срæстмæйыл зилы:
Ай-иу йæхи галæн ‘взаргæ хос ракалдта,
Цæдисонæн та-иу хъæмпы мур адардта, –
Ай дын йæ хабар!
Ацу-иу уырдыгæй!.. Фурдæн æй астæу хуыскъ,
Карды комæй йæм хид; халоны айчы хъуызг –
Лæгæн йæ хæдзар;
Судзины бын та дуар ‘гасæй йæ хæдзармæ…
– Ай та цы диссаг у? – Ай та йæ адзалмæ
Царди æмбæхстæй;
Уазæг нæ уагъта йæхимæ цæрæнбонты,
Сау зæрдæ дардта, фæсырдта йæ бинонты,
Амард æлгъыстæй…
Ацу-иу уырдыгæй!.. Иу лæг фæдисаг у:
Ихы ныссалди йæ хъуырмæ!.. Цы диссаг у,
Цуавæр у ай та?
– Ай та æмгары хæдзармæ хъуызаг уыди
Алы æнафоны… Гъе ‘мæ фæрæдыди…
Ай дын йæ пайда!
Ацу-иу уырдыгæй! Иу ихын мæсыджы
Ихын къæлæтджынты бадынц æртæ лæджы,
Их фынг сæ разы;
Ихæй сæ лæдзджытæ, галиу сæ ныхæстæ,
Их сæрдасæн цын сæ галиу сæрыфæхстæ
Роцъотæм дасы.
Ай та цы диссаг у? – Адæм сæ тæрхоны
Хорзæн-иу равзæрстой алы хатт адоны,
Бар цæм-иу радтой.
Адон-иу фарсласæн сабийæ таубимæ
Кодтой сæ мæнг ардæй, растæн хæрамимæ
Иу барæн дардтой.
Ацу-иу уырдыгæй!.. Иу рæсугъд уæзæгыл
Урс æвзист галуаны, урс æвзист тæрхæгыл
Баддзысты базтыл
Иннæ æртæ лæджы… Де ‘мбал цæ хорз зоны:
Адон куыд фæрæзтой, афтæ сæ тæрхоны
Архайдтой растыл!..
Бирæ дæ нал хъæуы уырдыгæй дзæнæтмæ;
Бæхмæ куы февзидай, – иу цæсты тъæбæртмæ
Фестдзæн йæ разы.
Бæхæй æрхиздзынæ… Бирæ сывæллæттæ
Алгъуызон дзауматы, алы азыккæттæ
Цъæх нæууыл хъазы…
Чи дæ йæ мад хоны, чи дæ йæ фыд хоны,
Чи дзы бæгъæввад у, чи та дзы ронбæгъд у,
Чи та æнæ худ.
Худтæ сæ рæтты тъыст, рæттæ сæ хъуырты ‘фтыд,
Дзабыртæ – фæдджиты, фæдджитæ сæртыл тыд.
Ма цыл-иу бахуд!
Алкæй дæр барæвдау! Алкæй йæ дзауматы
Сараз, куыд æмбæлы! Семæ-иу дзæнæты
Дуаргæрон балæу!
Мидæмæ хизын дæ исдуг нæ уадздзысты,
Сывæллæттæ та цын хизын нæ комдзысты
Уырдæм æнæ дæу!
Фегом уыдзысты уæд авд сызгъæрин дуары!..
Мæрдты Барастыр дæм ницы рæдыд ары
Мæрдты хъуыддагæй…
Рухсаг у, рухсаг! Йæ рахиз фарсырдыгæй
Нæууыл дæ бадæн!.. Ныр ацыддæ ардыгæй,
Нал дæ ныр махæй!
Адæм дын абон цы хорз æгъдæуттæ радтой,
Ацы дзыллæ дыл цы цæстысыг фæкалдтой,
Уый дын æххуысаг!
Мады хъæбысау дын адджын уæд ацы зæхх,
Уды хæларæй фæлдыст дын уæд ацы бæх.
Рухсаг у, рухсаг!..
Дзырд фæци зæронд лæг, айста къух идонæй…
«Рухсаг у, рухсаг!» – йæ фæдыл æмхуызонæй
Дзыллæтæ загътой…
Адæм æрбадтысты мæгуыры хæрнæгыл,
Устытæ ма уæддæр судзаджы уæлмæрдыл
Хъарджытæ уагътой…
Нет похорон многолюднее наших…
Нынче такая толпа провожавших
С гор и долин собралась –
Не повернуться на кладбище было,
Старый и малый стояли уныло,
Низко над мертвым склонясь.
Был он единственный сын у слепого Старца.
На черных носилках сурово
Вот он замолк, недвижим.
Труженик вечный, старательный в деле,
До Алагирского был он ущелья
В каждом селенье любим.
С детства не знал он еды прихотливой,
Не щеголял он в черкеске красивой,
Да и не думал о том.
Скромный, со всеми он был одинаков.
И до сегодня сафьянных чувяков
Мы не видали на нем.
Нынче ж, смотрите, нарядный какой он!
Как у невесты, затянут и строен
Мертвого юноши стан.
Золото ярко блестит на одежде.
Разве оружье на юноше прежде
Кто замечал из крестьян?
Шашка с винтовкой под стать удалому.
Часто ль, однако, с оружьем из дому
Он выезжал, как джигит?
Сроду коня у него не бывало!
Только теперь, когда время настало,
Конь перед мертвым стоит.
Женщины стихли… Умолкло рыданье…
Вот к мертвецу, соблюдая молчанье,
Старец подходит седой.
Темную кожу изрыли морщины,
Шапка, шубенка – из старой овчины…
Думаем: кто он такой?
Вытер он слезы дрожащей рукою,
Выпростал бороду перед толпою,
Взял за уздечку коня.
Смолкли мгновенно пред ним разговоры,
Люди печально потупили взоры,
Плачет, рыдает родня.
Старец на краткое замер мгновенье,
Вдруг он собравшимся на удивленье
Стал не спеша говорить.
Коль не могу повторить его речи,
Друг мой, земляк мой, прошу издалече
Слово мое не хулить.
Вот что сказал он: «Пусть будет довека
Память светла о тебе! Человека
Взор благородный угас.
Всем ты снабжен для поездки спокойной.
Конь лишь тебе не нашелся достойный
В этот безрадостный час.
К Тереку люди отправились ныне,
Ищут по пастбищам, ищут в пустыне,
Ищут по краю земли.
Много они берегов обскакали,
Много они табунов обыскали,
Но ничего не нашли.
Видишь, на небе, под желтой горою
Три скакуна вознеслись над тобою,
Уастырджи три жеребца?
Ближнего схватишь – ударит копытом,
Дальнего схватишь – он волком несытым
Кинется на молодца.
Средний блуждает по области неба.
Дай ему корку ячменного хлеба.
Славный Курдалагон-бог
Быстро коню изготовит подковы,
Будут узда и попона готовы –
Все для загробных дорог.
Первенцем месяца конь твой крылатый
Будет обуздан. Сын солнца, вожатый,
Даст тебе плеть и седло.
Сядь на коня! Не споткнись, опускаясь,
Не торопись, по горам поднимаясь,
Если коню тяжело.
Три пред тобою предстанут дороги.
Нижняя – это дорога тревоги, –
Кровники ездят по ней.
Мститель на верхней дороге таится.
Средней дороги твой конь не боится –
Значит, и ты не робей.
Это – твой путь! Он не шире тропинки.
Встретишь ты мост из одной волосинки –
Птице не перепорхнуть.
Пусть от бедра твоего иноходца
Мяса кровавый кусок оторвется, –
Так его нужно хлестнуть.
К царству усопших в мгновение ока
Перенесет тебя конь твой с востока, –
Солнца увидишь заход.
Скажут: «Темно! Уходи, мол, отсюда!»
Сердце – ходатай твой. Веруя в чудо,
Ты помолись у ворот.
– Боже! – воскликни. – Создатель вселенной!
Солнце в его красоте несравненной
Снова на небо верни!
Солнце усопших на небе заблещет,
Створы железных ворот затрепещут,
И распахнутся они.
Знает сын солнца дорогу до рая.
Все он тебе объяснит, проезжая,
Видя смущенье твое.
Вот ты заметил собаку у входа.
Лают щенки, не давая прохода,
Воют из чрева ее.
Спросишь ты: – Что это за небылица?
Суке не время еще ощениться. –
Молвит сын солнца в ответ:
– Женщина эта всю жизнь воровала, –
В образе суки ей время настало
Мучиться множество лет.
Дальше – срамное: мужчина с женою,
Шкурой вола покрываясь одною,
Перед тобою лежат.
Не поделить покрывало им, – сдуру
В разные стороны дергают шкуру.
Голые оба до пят.
– Что это значит? – ты спросишь в испуге.
Что они делают, эти супруги? –
Скажет тебе проводник:
– В жизни у этой бессовестной пары
Были одни перебранки и свары,
До ночи слышался крик.
Их разнимали соседи и дети…
Так и в загробном живут они свете! –
Дальше коня погони.
Новых супругов увидишь ты скоро.
Маленькой заячьей шкурой без спора
Плотно укрылись они.
– Как же им заячьей шкурки не мало?
Шкуры вола драчунам не хватало! –
Ты пожелаешь узнать.
– Верные эти супруг и супруга
Крепко при жизни любили друг друга, –
Здесь они любят опять.
Рядом, закутана шкурой гадюки,
Мечется женщина, вытянув руки,
Жабья косынка на ней.
Постницей раньше она притворялась,
Но втихомолку сама издевалась
Над пониманьем людей.
Камень посыпался вдруг над тобою –
Штопает женщина скалы иглою,
Хочет заштопать овраг.
– Что с ней? – Была и она своенравна:
Платье любовнику штопала славно,
Мужу зато кое-как.
Здесь она мужу заплатит сторицей!
Дальше! На женщине жернов вертится,
Мелет каменья в песок.
Денно и нощно, не переставая,
Крутится жернов, беднягу терзая…
Что был у ней за порок?
– Мельницу эта держала воровка.
Красть научилась муку она ловко.
Долго ли, сам посуди! –
Дальше скачи! Молоко водопадом
В кадку, подобную горным громадам,
Женщина льет впереди.
Сыру сварить она хочет для пира!
Глянь, а кусок получается сыра
Чуть ли не меньше яйца.
– Так ей и надо, бессовестной скряге!
Сколько бы ни было сыра в корчаге –
Не угостит пришлеца. –
Рядом – другая, в посудине жалкой
Сыра кусок подцепила мешалкой,
Да не поднять, тяжело!
– Эта, хотя ей еды не хватало,
Без угощенья гостям не давала
Ехать в другое село. –
В лучшую область спеши, человече!
Вот пред тобой на пригорке далече
Муж восседает с женой.
Гнется от тяжести стол перед ними, –
Полон напитками он дорогими,
Сладкой уставлен едой.
Пища тут с перцем, чеснок в изобилье!
Сколько б супруги ни ели, ни пили, –
Не иссякает еда.
– Что за диковина! – Эти супруги
Были бедны, но чурек свой в лачуге
С нищим делили всегда. –
Дальше! Какой-то бедняга в теснине
Носит каменья в бездонной корзине,
Мучаясь около скал.
– Раньше, поклявшись отцовскою верой,
Мерил он земли неправильной мерой,
Пашни соседские крал. –
Дальше! Увидишь: в траве превосходной,
Бык из упряжки, худой и голодный,
Бороду старца жует.
Что ж он гнушается свежей травою?
Разве, питаясь сухой бородою,
Будет он сыт, сумасброд?
– Старец, быка раздобыв для упряжки,
Раньше соломы жалел для бедняжки, –
Вот он и кормит быка. –
Дальше! Шумит океан безграничный.
Некий изгнанник в скорлупке яичной
Заперт среди островка.
Мостик к изгнаннику лезвия уже.
Дверь, как ушко у иголки, к тому же. –
Этот несчастный злодей
Жил нелюдимом, детей он с женою
Выгнал и с жизнью простился земною,
Отгородясь от людей. –
Далее, в лед провалившись по шею,
Кто-то вопит пред тобой: «Леденею!» –
Гибнет за что он во льду?
– В час неурочный на каждой неделе
Крался, бывало, к чужой он постели, –
Вот и попался в беду. –
Башня стоит вдалеке ледяная.
В башне три старца сидят, замерзая
В креслах своих ледяных.
Льдистые палки пристыли к десницам,
Льдистые бритвы гуляют по лицам,
Режут, уродуют их.
– Как объяснить мне виденье такое?
– Некогда были в судилище трое
Выбраны целой страной.
Судьи, однако, пристрастными были,
Князя они и ребенка судили
Не сообразно с виной. –
Блещет дворец серебром на поляне.
В нем восседают на белом диване
Трое пришельцев с земли.
Знает твой спутник земной их обычай:
Эти судили без всяких различий,
Правду святую блюли.
Вот, наконец, и окрестности рая.
Плетью взмахни ты, и конь твой, играя,
К цели тебя донесет.
Слезешь с коня ты – детей вереница
Перед тобой на лугу веселится,
Бегая возле ворот.
Всадника радостно каждый встречает,
Кто за отца, кто за мать принимает…
Все-то босые они!
Этот – без пояса, тот – без папахи,
Эти – по горло задрали рубахи.
Ты их не тронь, не гони.
Ты приласкай их, поправь им одежды.
Стань у дверей, не теряя надежды,
Помощи жди от ребят.
Если привратник начнет упираться,
Дети невинные не согласятся
В рай уходить без тебя.
Семь золотых распахнутся затворов.
Мудрый Барастыр, царь мертвых, без споров
Пустит достойного в дверь.
Вот и в раю ты! Пусть будет довека
Память светла о тебе! Человека
Образ ты сбросил теперь.
Пусть же тебе этот плач безысходный,
Этот великий почет всенародный
Снимут унынье с чела!
Тесно с землей ты сольешься родимой.
Ждет тебя конь. О тебе, наш любимый,
Память да будет светла!»
Длань от уздечки отвел говоривший.
«Вечная память тебе, опочивший!» –
Все повторили кругом.
Справили гости обряд поминанья,
Но еще долго неслись причитанья
Над погребальным холмом.
